Jest to największa ze wszystkich stacji kolejowych znajdujących się we Wrocławiu. Została ona ulokowana na liniach kolejowych, które prowadzą z Opola i Lublińca (kierunek południowo-wschodni), ze Świdnicy i Kłodzka (kierunek południowy), z zachodu od Jeleniej Góry oraz Legnicy, z północy z Poznania, a północnego zachodu z Głogowa. Na północny wschód dojechać można do Oleśnicy.
Budynek dworca kolejowego budowany był w latach 1855-1857 i wyposażony został w 5 peronów mieszczących 9 krawędzi + bocznice. Perony połączone są ze sobą za pomocą podziemnych tuneli.
Ogólnie o dworcu
Dworzec Główny Wrocławia ma swoje wejście główne od strony ulicy Piłsudskiego. Można również skorzystać z dwóch wejść bocznych, znajdujących się na końcach głównego hallu budynku. One również prowadzą na ulicę Piłsudskiego. Wejście tylne znajduje się po stronie południowej od strony ulicy Suchej.
Dworzec wyposażony został w 4 perony posiadające po dwa tory oraz jeden, który ma tylko jeden tor. Z peronów prowadzą po dwa wyjścia: jedno jest skierowane w kierunku węższego, bocznego tunelu, który łączy ulicę Piłsudskiego z ulicą Suchą. Drugie wyjście prowadzi także do głównego budynku i hallu głównego.
Tory oraz perony umiejscowione są powyżej poziomu ulic znajdujących się wokoło. Z tego też powodu wszystkie tunele łączące stronę przednią oraz tylną dworca umieszczone są na poziomie ulic oraz chodników. Wejścia skierowane są do góry.
Jedynym peronem, który obsługuje po dwa pociągi w tym samym czasie odjeżdżające z jednego peronu to tor znajdujący się przy piątym peronie.
Początki dworca
Budynek Dworca Głównego zbudowany został jako Dworzec Kolei Górnośląskiej w latach 1855 a 1857. Zastąpił w ten sposób Dworzec Górnośląski, który zbudowany był 15 lat wcześniej.
Projektantem budynku dworca był Wilhelm Grapow, który był architektem królewskim Kolei Górnośląskich. Wówczas dworzec znajdował się na skraju w południowej części miasta. Nie było jeszcze żadnych zabudowań wokoło.
Pierwotna hala peronowa była ulokowana w miejscu, gdzie obecnie znajduje hall główny. Przylegała ona do budynku, który został zbudowany w stylu pseudohistorycznym. Istniejące do obecnych czasów podwyższenie w hallu głównym, które obecnie wykorzystywane jest jako wewnętrzny taras poczekalni i jadłodajni, jest pozostałością po peronie, który swego czasu był jedynym na tym dworcu.
Hall ma długość 200 metrów. Jest on nakryty dachem, który częściowo jest przeszkolony. Hell wraz z budynkiem dworca stanowił on wówczas największy obiekt Europy tego typu. Ekspedycje bagażu, telefon i telegraf można było znaleźć przy bocznych wejściach. Na terenie budynku głównego umiejscowiona była restauracja, poczekalnie I, II i III klasy oraz ta, przeznaczona dla ważnych osobistości. Ta ostatnia posiadała nawet swój korytarz prowadzący na peron. Od strony frontowej na zewnątrz budynku stworzony był plac, ogród. Aktualnie znaleźć tam można postój taksówek, plac manewrowy autobusów i parking. Jedyną pozostałością tego wystroju jest fontanna, a także kilka klombów i parę drzew.
Nieopodal dworca znajdował się cmentarz żydowski, który bokami styczny był do obecnych ulic Gwarnej i Piłsudskiego. Obecnie można tam pograć w tenisa.
Od wojny do XXI wieku
W czasach II wojny światowej zbudowano betonowe schrony, które umiejscowione zostały pod powierzchnią placu przed dworcem. Przez pięćdziesiąt lat po zakończeniu wojny były one zamknięte, dopiero w okolicach 2000 roku zostały one częściowo zagospodarowane na potrzeby drbnego handlu. Przebudowana została również część fasady. Związane to było z przeznaczeniem części pomieszczeń komisariatowi policji. Nieodwracalnie została zniszczona część secesyjnych ozdób na rzecz „nowoczesnego” wyglądu, na który panowała wówczas moda.
8 stycznia 1967 roku aktor Zbigniew Cybulowski został przejechany przez koła pociągu, gdy podczas powrotu z planu zdjęciowego chciał wskoczyć do rozpędzającego się już pociągu. W 30. rocznicę tego wydarzenia, słynny reżyser Andrzej Wajda odsłonił pamiątkową tablicę wmurowaną w posadzkę III peronu, gdzie całe zdarzenie miało miejsce.
Podczas mającej miejsce w 1997 roku w lipcu powodzi, zalana została ulica Piłsudskiego. Ułożone wzdłuż zabudowań worki z piaskiem dały jednak radę utrzymać napór wody i uniemożliwiły dostanie się wody do pomieszczeń naziemnych. Niestety, pomieszczenia znajdujące się w części podziemnej zostały zalane.
Rozwój dworca
W miarę, jak rozwijało się miasto, rosły potrzeby związane z powiększeniem ilości obsługiwanych pociągów. Co raz droższe stawały się również działki, które były umiejscowione w bliskiej okolicy dworca. Od połowy XIX wieku nie połączone dotychczas sieci kolei Górnośląskiej, Poznańsko-Głogowskiej, Świdnicko-Świebodzkiej, Dolnośląsko-Marchijskiej oraz Kolei Prawego Brzegu Odry (prowadzącej w kierunku Oleśnicy) łączono ze sobą tworząc współczesną sieć kolejową w mieście.
Zanim jeszcze wybudowano Dworzec Główny w 1848 roku połączone ze sobą zostały dworce Świebodzki z Górnośląskim. W późniejszych latach rozbudowywano połączenia tej sieci, przenosząc czasami niektóre torowiska z poziomu i umiejscawiając je na nasypach. Ułatwiona była w ten sposób komunikacja pomiędzy stronami torowiska.
W latach 1899-1904 usunięte zostały składy węgla , a na ich miejscu powstały nowe perony. Pierwsze cztery, posiadające po 2 tory zostały nakryte w całości półokrągłymi nawowymi dachami. Ostatni, piąty peron przylega do pojedynczego toru i w związku z tym został nakryty tylko pojedynczym, własnym daszkiem. Zwiększono ilość równoległych torowisk, które biegły przez dworzec, do 13 (razem z tymi służącymi do manewrowania). Perony oraz torowiska zostały umiejscowione wyżej, niż te które już istniały, i zostały dopasowane do podniesionych na nasypy torowisk. Przebudowana została także hala peronowa – usunięto z niej tory oraz obniżono posadzkę.
W czasie modernizacji dworca w latach dwudziestych XX wieku ustawiono na peronach kamienne kioski peronowe.
Kino
Od 1947 roku funkcjonuje na terenie dworca kino. Umieszczone jest ono w zachodnim skrzydle. Jest to ostatnie w Europie kino dworcowe. W ciągu niespełna 60 lat funkcjonowania (były pewne przerwy w funkcjonowaniu kina), w systemie projekcji non-stop, zostało ono odwiedzone przez około 7 milionów widzów. Filmy wyświetlane są przez całą dobę co dwie godziny kolejny seans. W latach 2002-2005 w kinie można było oglądać projekcje erotyczne. Wyświetlano w nim również dzieła młodych twórców z łódzkiej Wyższej Szkoły Filmowej. Wówczas znane było pod nazwą „Dworcoffe”.
W roku 2007 zostało ono zamknięte. Rok później, w czerwcu 2008 roku zostało ono ponownie uruchomione pod nadzorem Akademickich Centrów Filmowych.
Odnowa dworca
W 2009 roku rozpisano przetarg na opracowanie koncepcji nowego wyglądu oraz jego otoczenia. Grupa 5 z Warszawy została zwycięzcą konkursu. Aktualnie zakończono projekt architektoniczno-budowlany w części peronowej oraz przejść podziemnych do niech prowadzących. Prace budowlane mają rozpocząć się w pierwszej połowie 2010 roku.
Pieniądze na sfinansowanie całości rewitalizacji pozyskano ze środków Unii Europejskiej (z Progamu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko). Budżet na ten projekt wynosi 162,3 miliona zł netto, z czego ze środków europejskich pochodzi 113 milionów złotych.